Tkactwo tabliczkowe – przewodnik cz. 4 Nawlekanie i ustawianie tabliczek

Interesuje cię tkanie krajek na tabliczkach, ale nie wiesz jak zacząć? Zapoznaj się z naszym przewodnikiem. W części 4 omawiamy jak przygotować włóczkę, nawlec tabliczki, jak czytać diagramy (z programu GTT) oraz ustawić tabliczki do pierwszego wzoru.

Jak nawlec tabliczki?

Nici nawlekane na tabliczki tworzą tzw. osnowę. Są dwie podstawowe możliwości stworzenia osnowy:

– nawlekanie każdej tabliczki z osobna, 

– nawlekanie ciągłe, tzw. continuous warping (FILM), w którym nawleka się tabliczki o tym samym zestawie nici jednocześnie. 

Pierwsza opcja jest dość żmudna i zajmuje sporo czasu, jednak jest najprostsza do wykonania i nie wymaga żadnych pomocniczych narzędzi. Aby nawlec tabliczki do wzoru tkanego na standardowych tabliczkach, należy przygotować nici w ilości tabliczek x 4 (każda tabliczka ma cztery dziurki). Długość nici zależy od pożądanej długości pasa. Na każde 100 cm pasa warto nawlec 120 cm nici. Tkanie powoduje skręcanie się nici (niektóre wzory, które nie są symetryczne dodatkowo wzmacniają ten efekt). Jeśli chcesz zostawić frędzle po obu stronach, warto dodać jeszcze około 30-40 cm.

PRZYKŁAD: Chcę utkać czerwono-czarny pas z wełny o długości 200 cm, z frędzlami długości około 15 cm po obu stronach, tkany na 10 tabliczkach.

Suma wszystkich nici: 10 tabliczek x 4 dziurki = 40 nici

Długość pojedynczych nici: 200 cm * 1.2 = 240 cm 

W przypadku wzorów powodujących mocne skręcanie się nici będzie wygodniej z większym zapasem – 260 cm.

Frędzle = 40 cm (warto dodać więcej, żeby mieć je z czego podciąć i wyrównać).

W sumie: 40 nici o długości 280 lub 300 cm.

Jeśli wzór jest dwukolorowy i zakłada po dwie nici z każdego koloru w każdej tabliczce, np. dwie czerwone i dwie czarne nitki, należy przygotować 20 czerwonych nici i 20 czarnych. Jeśli mamy 3 kolory (np. dwie czerwone, jedna czarna, jedna niebieska nić) należy przygotować 20 czerwonych nici, 10 czarnych i 10 niebieskich. 

Technicznie nie ma wielu zasad nawlekania. Ważnym jest, aby wszystkie nitki w danej tabliczce były włożone od tej samej strony. Jeśli nitki są nawleczone z różnych stron, uniemożliwia to swobodne obracanie tabliczki. Spróbuj to sprawdzić przy nawlekaniu – przełóż trzy nitki z lewej do prawej, a jedną z prawej do lewej, a następnie spróbuj obrócić tabliczkę. Zauważysz, że to niemożliwe, wełna zaplątuje się na tabliczce. Nie da się wtedy tkać. 

Kolejnym krokiem jest nawleczenie włóczki na wszystkie tabliczki. Jeżeli wykonujemy wzór złożony z dwu nici czerwonych i dwu czarnych pojawia się pytanie, jak kolory powinny być rozmieszczone wobec siebie. Mogą być na przemian (czerwony-czarny-czerwony-czarny) lub obok siebie (czarny-czarny-czerwony–czerwony). Każdy z tych układów daje inne możliwości tworzenia wzoru, dla przykładu wybierzmy drugi układ, w którym nici nawleczone będą następująco:

Kiedy wszystkie tabliczki są nawleczone, należy związać nici osnowy z jednej strony i zaczepić np. o żeberka kaloryfera lub innego nieruchomego obiektu. Drugą część osnowy zaczepiamy o pasek lub zawiązujemy wokół talii. Krajka będzie przyrastać od strony pasa, między pasem a tabliczkami, tak jak na poniższej ilustracji.

Pochylenie tabliczek – system „S” „Z”

Następnie ustawimy wszystkie tabliczki tak, aby stworzyły wybrany wzór z diagramu (przykład diagramu z programu GTT poniżej, ale najpierw nieco teorii). Interesują nas dwie kwestie: położenie nici w tabliczce (w którym rogu ma być który kolor?) oraz pochylenie tabliczki nazywane systemem “S” lub “Z”. Zaczniemy od tego drugiego. System “S” “Z” zaprezentowany na grafice poniżej odnosi się do ułożenia nici w tabliczce. Nici w tabliczce nawleczone z prawej do lewej (w górę) układają się w kształt “S”, z lewej do prawej w górę w “Z”. Od kierunku pochylenia tabliczki zależy kąt skrętu nici, a w efekcie linie wzoru.

Istnieje alternatywny system, który zaadoptowała w swojej świetnej książce Claudia Wollny, w którym “S” i “Z” odnoszą się do pochylenia nawleczonej tabliczki widzianej z góry. W praktyce oznacza to odwrotne nazewnictwo. To, co na grafice powyżej (z podręcznika Petera Collingwood’a) jest tabliczką w pozycji “S” jest “Z” w książce Wollny. Przy korzystaniu z wzorów ZAWSZE należy sprawdzić, jak rozumiane jest “S” i “Z” – czy dotyczy ułożenia nici w tabliczce (grafika Collingwood’a powyżej), czy pochylenia tabliczki (Wollny). W przypadku wzorów wygenerowanych w programie GTT zastosowanie ma pierwszy system “S” “Z”, czyli ten na grafice z książki Collingwood’a. Warto znać ten system, ponieważ w Internecie jest dostępnych całe mnóstwo wzorów zaprojektowanych z użyciem tego programu.

Jak ustawić nawleczone tabliczki?

Kolejnym krokiem po ustaleniu pochylenia tabliczek jest ustawienie ich tak, aby pod wpływem obracania wychodził właściwy wzór. Każdy wzór ma dołączony diagram, z którego można wyczytać, jak położona ma być tabliczka. Tabliczki liczymy od lewej do prawej. Trzymając 10 tabliczek w dłoni, ta najbardziej z prawej strony jest ostatnią, 10-tą. Oznaczenie dziurek to kwestia umowna – istnieje co najmniej kilka sposób oznaczenia dziurek w tabliczkach (literami, liczbami, kolorami). Szczęśliwie wszystkie są na siebie “przekładalne”. W programie GTT, którego użyłam do zaprojektowania prostego wzoru tabliczki oznaczone są literami DCBA, gdzie D to górny róg najbliższy tkaczowi, A górny dalszy, C dolny bliższy i B dolny dalszy. W momencie nawlekania ustawienie “S” i “Z” ani położenie ABCD nie są istotne. Ich pozycja będzie do ustawienia dopiero przed samym tkaniem.

Czy numerować tabliczki?

Na początku to robiłam – numerowałam je markerem od lewej do prawej. Daje to poczucie “opanowania” zestawu tabliczek, zwłaszcza jeśli jest ich więcej niż 10, a bardziej skomplikowane wzory wymagają obracania tabliczek indywidualnie. Teraz już tego nie potrzebuję. Pomocne w dalszym ciągu jest oznaczenie jednego boku tabliczki kolorem, np. kolorowym mazakiem. Pełny cykl ruchu tabliczek to 4 obroty. W pozycji wyjściowej kolorowy bok jest u góry, po trzech u dołu, po po czterech z powrotem w pozycji wyjściowej. Dzięki temu oznaczeniu możemy łatwo określić moment tkania. Jeśli nagle coś oderwie twoją uwagę od tkania, oznaczenie położenia tabliczek ułatwi odnalezienie się w sekwencji ruchów. 

Jak poruszają się tabliczki?

Krajka powstaje od strony tkacza. Oznacza to tyle, że obracanie tabliczek powoduje przyrastanie pasa przed nimi, za nimi natomiast pozostają nici osnowy, które mogą ulegać skręcaniu. Tabliczki obracają się do przodu (obrót „od siebie”) i do tyłu (obrót „do siebie”), ale również wokół także wokół własnej osi. W ten sposób można zmienić pozycję tabliczki z “S” na “Z” i odwrotnie. Przetestuj – ciężko to wyjaśnić w słowach, ale w praktyce jest to banalnie proste.

Wiedząc już, co to jest “S” i “Z”, oraz jak ulokowane są A, B, C, D na tabliczce, wiesz już wszystko, żeby odczytać diagram, ustawić prawidłowo tabliczki i rozpocząc tkanie. 

Mając 10 tabliczek nawleczonych po 2 czerwone i 2 czarne nici w każdej, możemy wykonać następujący wzór. 

Jak czytać diagram do nawlekania tabliczek?

Tabliczki są ponumerowane, od 1 do 10. Pierwsza to ta najbardziej z lewej, 10-ta najbardziej z prawej. Pierwsze pięć nawlekamy w pozycji “S”, pozostałe “Z”. Powtórzmy – trzymając wszystkie tabliczki razem w dłoni, patrząc od prawej dziurka górna bliżej tkacza to D, górna dalsza to A, dolna bliższa to C, dolna dalsza to B. Spójrzmy teraz na diagram (Ilustracja 2) – określa on wyjściowe ustawienie tabliczek, do którego będziemy wracać po każdych czterech ruchach. 

Pozycja startowa tabliczek. Według powyższgo diagramu tabliczkę nr 1 należy przekręcić tak, aby w pozycji A i B była czerwona nić, a w C i D czarna. Tabliczka powinna być ustawiona w pozycji “S”, wygląda to jak na poniższej grafice, patrząc z prawej strony na tabliczkę. 

Tabliczka nr 2 będzie również „S”, ale musi być ustawiona tak, aby czerwone nici znajdowały się się w dwóch górnych dziurkach – A i D. Tabliczkę nr 3, także z pochyleniem „S”, należy przekręcić tak, aby czerwone nici były w pozycji C i D. W ten sposób odczytujemy pozycje wszystkich tabliczek. 

Jak odczytać sekwencję ruchów?

Jak zacząć obracać tabliczki? Czytamy tabelkę ruchów obok wzoru, zawsze od dołu (Ilustracja 1). “Pick” oznacza jedną turę, czyli jeden ruch tabliczkami o 90 stopni. W tym wzorze wszystkie tabliczki poruszają się tak samo. Pierwsze cztery obroty są do przodu, czyli o 90 stopni od tkającego, kolejne 4 do tyłu, czyli 90 w stronę tkającego. Kolejne 4 znów do przodu i tak dalej. Po 4 obrotach tabliczka wraca do pozycji startowej. Jej ruch pokazuje poniższa grafika.

Po kilku sekwencjach powstaje wzór przypominający diament lub dwa połączone podstawami trójkąty. W programie GTT (Ilustracja 1) kierunki oznaczone są literami: “F”- forward (do przodu), “B” – backward (do tyłu”), zmiany kierunków podpowiadają także czerwone kropki. Często we wzorach można spotkać się ze skrótem 4F-4B, co oznacza właśnie 4 obroty do przodu, 4 do tyłu i tak dalej. Jest to jedna z podstawowych sekwencji. Dzięki lustrzanym ruchom nici osnowy się nie plączą.

Alternatywne wzory

Z tego samego układu nici i pozycji wyjściowej tabliczek można wykonać inne wzory. 

Jeśli masz pytania, skontaktuj się z nami mailowo: info@wici.org.pl, na Instagramie lub poprzez profil Wici na portalu Facebook. 

Inne przydatne posty: darmowe materiały oraz książki do nauki tkania na tabliczkach.

Projekt “Tkactwo tabliczkowe wczoraj i dziś – badania, warsztaty, monografia”, w ramach którego powstał przewodnik po tkactwie tabliczkowym zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.