Nålbinding – jak dziergali Wikingowie zanim wynaleziono druty i szydełka?

Nålbinding? Co to jest, na bogów?!

Gdy mówimy o rzemiosłach, które odtwarza nasze stowarzyszenie jest to najczęstsze pytanie padające z ust słuchaczy. Nålbinding to nie imię nordyckiego boga, lecz starożytna technika plecenia igłą, poprzedzająca szydełkowanie i robienie na drutach. Materiał powstaje poprzez zahaczanie o siebie kolejnych pętelek włóczki, rząd po rzędzie, przy pomocy jednej dużej igły z drewna lub kości. Igła używana do dziania włóczki jest zazwyczaj dość duża, płaska, tępa i o dużym oku.

Kościne igły ze znaleziska York Coppergate

Zazwyczaj nålbinding postępuje od lewej do prawej, tzn. w przeciwnym kierunku niż dzianie i szydełkowanie. Nici nie pochodzą z kłębka, ale trzeba je ciąć na odpowiedniej długości fragmenty (wełnianej) przędzy. Im krótsza nitka, tym łatwiej. Nålbinding charakteryzuje się tym, że nie da się spruć ściegu pociągając przędzę, tak jak to można zrobić podczas robienia na drutach i szydełkowania.

Trochę historii i techniki

Obecnie często kojarzy się tę technikę z Wikingami i Skandynawią, szczególnie wschodnią częścią Finlandii. To zapewne dlatego, że w tych rejonach nie została ona kompletnie wyparta przez szydełko i druty. W rzeczywistości jednak nålbinding było znane prawie na całym świecie. Najstarszy fragment, kawałek siatkowego sita z włókien roślinnych, pochodzi z jaskini w Izraelu, Nahal Hemar, około 6500 p.n.e. Najwcześniejsze znalezisko potwierdzające tę technikę w Europie północnej datuje się na 4200 p.n.e. (!) i pochodzi z Danii.

Najwcześniejszy znany w Europie fragment dzianiny uzyskany techniką nålbinding.

Są dziesiątki sposobów wykonania ściegów, a każda osoba ma nieco indywidualną technikę dziania. Dotyczy to przede wszystkim rozpoczynania pierwszych pętelek – każdy zaplata nici na palcach w różny sposób. Najbardziej popularne ściegi wśród rekonstruktorów epoki Wikingów to ściegi z Oslo, York, Mammen i Fiński. Nazwy oczywiście pochodzą od miejsc znalezisk archeologicznych.

Ścieg z Oslo, od niego proponujemy zacząć

Co można uzyskać tą techniką? Praktycznie wszystko! Ściegi nålbinding dają możliwość tworzenia wielu przestrzennych kształtów. Możemy więc zrobić sobie wikińskie skarpety, rękawiczki, czapki, a nawet i… smoka!

Kolaż by Wici (jeno smok internetowy:)

Każdy element wspomnianej wyżej garderoby ma swoją technikę wykonania i łączenia. Na przykład w skarpetkach jest co najmniej kilka metod wykonywania pięty. Można ją doszyć jako osobny obiekt (Uppsala, Szwecja)  lub wykonać od razu z całą skarpetką (norweskie all-in-one) i to też na kilka sposobów. Dla nas najłatwiejsze wydaje się wykonanie całej skarpetki bez pięty, a następnie „dodzianie” pięty do istniejącej już części. Ta technika, a przynajmniej potwierdzające ją znalezisko, pochodzi z Jórvík (stara nordycka nazwa na angielski York).

Kolaż (i skarpetki!)  by Wici

Więcej o nålbinding znajdziecie tu:

Prawdziwa kopalnia wiedzy i przykładów: http://www.en.neulakintaat.fi/1

oraz

M.Volken, The little book of Nålbinding, 2015.

U.Claßen-Büttner, Nålbinding – What in the World is That?, 2015.