Łódzkie Druki Ludowe

Jak dawniej uzyskiwano wzory na tekstyliach, zanim wynaleziono maszyny i programy do druku cyfrowego? Ręcznie! Za pomocą bloków drewnianych, które działały jak stemple.

W projekcie “Łódzkie Druki Ludowe. W poszukiwaniu śladów dziedzictwa dawnych farbiarzy i drukarzy“, realizowanym w 2023, badaliśmy regionalne tradycje drukowania tkanin w Łodzi, Łowiczu i Pabianicach. W kolekcjach muzeów w wymienionych miejscowościach znajdują się zabytkowe klocki drukarskie (w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi jest ich ponad 100!), które reprezentują dawne wzornictwo i historię zawodów farbiarza, rzeźbiarza klocków drukarskich i drukarza tkanin.

Bardzo dziękujemy wszystkim uczestnikom warsztatów, spotkań i webinarów, a także wolontariuszom wspierającym projekt! 

Swoje działania rozpoczęliśmy w Łodzi podczas obchodów 600. rocznicy nadania praw miejskich. Nasze stanowisko było miejscem gdzie łodzianie mogli przyjrzeć się warsztatowi dawnych rzemieślników, stworzyć własną unikatowa pocztówkę, a także posłuchać opowieści o drukarzach i farbiarzach. 

Z Łodzi ruszyliśmy do Muzeum Miasta Pabianic, gdzie mieszkańcy odkryli ślady dawnych drukarzy. Odnalezione klocki drzeworytnicze, zostały udostępnione na czas warsztatów i spotkań z lokalna społecznością. 

W Łowiczu pracownicy muzeum oprowadzali uczestników spotkań i warsztatów po wystawie ze strojami ludowymi, aby inspirować do twórczych poszukiwań. Na wydarzenia licznie przybyły m. in. reprezentantki Łowickiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku, które po raz pierwszy zgłębiały sztukę linorytu. 

Instytucje wspierały projekt poprzez promocję, a także zaproszenie naszej badaczki Anny Raczkowskiej do poznania skarbów z archiwów. Dziękujemy za udostępnienie zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi oraz Muzeum w Łowiczu.  Dokumentacja fotograficzna klocków drzeworytniczych znajdujących się w archiwach posłużyła nam do stworzenia wystaw online oraz wydawnictwa edukacyjnego.  

Projekt już za nami, poniżej znajdziecie opis przeprowadzonych działań oraz rezultaty. Mamy nadzieję, że dawne technologie i zdobnictwo zainspirują Was do tworzenia własnych połączeń z tradycją!

Uczestnicy warsztatów stemplowania w Muzeum Miasta Pabianic. Fot. Anna Kępa

Działania projektu

Społeczna akcja gromadzenia śladów dawnych drukarzy i farbiarzy

Strychy, piwnice i stare szafy potrafią przez lata skrywać piękne rodzinne pamiątki. Może wśród nich znajdują się drewniane stemple albo spódnica z drukowanym ręcznie wzorem? Podczas akcji społecznej zaprosiliśmy mieszkańców Łodzi, Łowicza, Pabianic i okolicy do poszukania śladów drukarstwa tkanin w ich rodzinnych skarbach. Z dobrych źródeł (R. Reinfuss, “Polskie druki ludowe na płótnie”) wiemy, że Łowicz był ośrodkiem drukarstwa, a zdobione stemplami tkaniny były używane w sieradzkich, piotrkowskim, łowickim, sochaczewskim, a także w okolicy Łodzi i Żyrardowa. Akcji towarzyszyły unikatowe, stemplowane pocztówki!

Spotkania w muzeach w Pabianicach, Łowiczu i Łodzi – partnerach projektu

Nasze prezentacje i opowieści o ludowym drukarstwie zagościły w muzeach w Łowiczu i Pabianicach! Spotkania prowadziła Anna Raczkowska – łódzka rzeźbiarka, prezeska Wici i inicjatorka projektu. W 2020 roku zrealizowała autorski projekt “Drzeworyt w polskich drukach ludowych”. W trakcie spotkań Anna opisała proces wytwarzania stempli do druku, pokazała współczesne narzędzia pracy, oraz przykłady drzeworytów ze swojej pracowni.

Warsztaty stemplowania papieru i tkanin oraz warsztaty linorytu

Żeby poznać i zrozumieć technikę, najlepiej spróbować jej w praktyce. Na warsztatach stemplowania papieru i tkanin klockami drzeworytniczymi można było wcielić się w rolę drukarza. Uczestnicy wykonali pocztówki i druki na tekstyliach, wykorzystując stemple z motywem inspirowanym klockami ze zbiorów muzealnych. Na warsztatach linorytu powstały piękne bloki drukarskie, a uczestnicy nauczyli się, jak rzeźbić w miękkim i bezpiecznym podłożu (rodzaj gumy/linoleum) za pomocą dłutek. Wszyscy uczestnicy zabrali własnoręcznie wykonane stemple i odbitki do domu, mamy nadzieję, że użyją ich ponownie!

Webinary “Skarby z muzeum – Drzeworyt w drukach ludowych województwa łódzkiego” oraz “Odbijamy!”

W ramach projektu Anna Raczkowska przeprowadziła dwa webinary. Pierwszy z nich to “Skarby z muzeum – Drzeworyt w drukach ludowych województwa łódzkiego” – o wzornictwie środkowej Polski i technologii druku tekstylnego z perspektywy twórcy-rzemieślnika. Drugi webinar, zatytułowany “Odbijamy!”, był wirtualną prezentacją stemplowania w pracowni Anny Raczkowskiej. Była to opowieść o narzędziach oraz procesie drukowania krok po kroku. Prowadząca pokazała również przykłady wzorów realizowanych w dawnych drukarniach województwa łódzkiego.

Wirtualne wystawy fotografii unikatowych obiektów związanych z drukarstwem tkanin

Jednym z celów projektu jest popularyzacja łódzkich druków ludowych w formie cyfrowej, w formie otwartej i dostępnej niedopłatnie dla wszystkich użytkowników Inernetu. W tym celu stworzyliśmy “wirtualne wystawy” fotografii eksponatów związanych z tradycją druków ludowych. Wystawy mają postać plików wideo z prezentacją zdjęć i opisami, znajdziecie je na naszym kanale YouTube i w mediach społecznościowych.

Rezultaty

Warsztaty stemplowania oraz spotkanie wokół historii drukarstwa tkanin w Pabianicach

Warsztaty stemplowania i linorytu w Muzeum w Łowiczu

Wirtualne wystawy

Kwerenda w archiwum Muzeum w Łowiczu

Publikacja

“Łódzkie Druki Ludowe. Skarby z kolekcji Muzeum w Łowiczu”, Autor: Anna Raczkowska, Stowarzyszenie Wici.

Artykuły

Webinary

Zatytułowany “Odbijamy!”, pierwszy webinar był prezentacją stemplowania w pracowni Anny Raczkowskiej, uczestnicy na żywo mogli zobaczyć wydruk na płótnie i papierze.

Kolejny webinar zatytułowany “Drzeworyt w drukach ludowych woj. łódzkiego” był  podsumowaniem naszych archiwalnych podróży. Uczestnicy zobaczyli  przykłady klocków drzeworytniczych z Łodzi i Łowicza, a także tych odnalezionych w Pabianicach. 

Zapis webinaru “Drzeworyt w drukach ludowych woj. łódzkiego” możesz obejrzeć pod tym linkiem.

Partnerzy projektu

Projekt “Łódzkie Druki Ludowe. W poszukiwaniu śladów dziedzictwa dawnych farbiarzy i drukarzy” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Wspólnie dla dziedzictwa.

Logotyp MKIDN