Tkactwo tabliczkowe – przewodnik cz. 12. Techniki strukturalne – “missed hole” tablet weaving

Interesuje cię tkanie krajek na tabliczkach, ale nie wiesz jak zacząć? Zapoznaj się z naszym przewodnikiem. W części 12 omawiamy technikę “missed hole”, czyli tkanie z pominięciem jednej lub więcej nici osnowy w tabliczce.

Na czym polega technika “missed-hole”?

Termin “missed-hole” weaving nie ma swojego polskiego odpowiednika, tłumaczę go opisowo jako tkanie z pominięciem nici osnowy w otworze tabliczki. Powyższy opis oddaje cały sens technika, która polega po prostu na tym, że nie wszystkie otwory tabliczki mają przewleczoną nić osnowy, np. tabliczka z czterema otworami ma nić w 3 lub 2 otworach, pozostałe są puste. Nici krawędzi nawleka się standardowo, czyli nici we wszystkich otworach tabliczki.

Zalety

Dla mnie największą zaletą jest ciekawa i inna faktura krajki. Na utkanym pasku, w miejscu w którym powinny być nici osnowy jest zagłębienie, co powoduje, że powstały wzór wygląda nieco inaczej. W przeszłości tkanie z pominięciem nici osnowy pozwalało na sporą oszczędność nici. Wytworzenie nici były koszto i pracochłonne – wyobraźmy sobie ogrom pracy włożony w golenie owiec, obróbkę surowej wełny oraz jej przędzenie. Pominięcie jednej nici nie zmienia istotnie wzoru, natomiast nieco “odchudza” krajkę i zmniejsza ilość nici potrzebnych do wykonania tła. Co więcej, technika “missed-hole” nadaje taśmie ciekawą i inną strukturę, stąd często kategoryzowana jest jako technika strukturalna tkactwa tabliczkowego.

Wady

W trakcie tkania metodą z pominięciem 1 lub 2 nici osnowy tabliczki są znacznie mniej stabilne, co powoduje, że trzeba cały czas monitorować ich położenie. Każdy ma na to swój sposób. W przypadku niewielu tabliczek, np. 12 zwykle trzymam je wszystkie razem w dłoniach i staram się obrać je w grupach. Sprawa komplikuje się w sytuacji ponad 20 tabliczek i wzorów wymagających ich indywidualnej rotacji w przód i w tył. Wtedy z reguły przesuwam tabliczki bliżej utkanej części krajki. W ten sposób “nie wiszą” swobodnie na długich niciach osnowy daleko od utkanego fragmentu. Niezależnie od ilości tabliczek ważne jest właściwe napięcie nici osnowy, które pomaga stabilizować tabliczki i utrzymać je (relatywnie) w miejscu.

Historia

Tkanie z pominięciem nici osnowy w tabliczce ma długą historię. Ze względu na oszczędność nici i możliwość otrzymania wyjątkowych, strukturalnych wzorów, tkacze w przeszłości chętnie wykorzystywali tę technikę. Archeolodzy odkryli sporo przykładów taśm wykonanych taką techniką w całej Europie. Wśród nich znajduje się na przykład jedna z taśm znalezionych w kopalni soli Hallstatt, z okresu kultury (nomen omen) halsztackiej, datowanego na 800-450 p.n.e (wczesna epoka żelaza).

Taśma z Hallstatt nr 152. Zdjęcie: Mervi Pasanen, z artykułu “New research on Hallstatt 3 tablet woven band (HallTex152)”.

Rekonstrukcja znaleziska wykonana przez Mervi Pasanen.
Zdjęcie z artykułu “New research on Hallstatt 3 tablet woven band (HallTex152)”.

Przykłady taśm wykonanych techniką z pominięciem nici osnowy

W ostatnim czasie utkałam taśmę, której wzór zakłada pomięcie dwóch nici.

Inny przykładem jest krajka z wzorem zainspirowanym taśmami z epoki wikingów, z wykopalisk w Birce w południowej Szecji. Jest utkana z pominięciem jednej nici w każdej tabliczce wzoru. Przyglądając się jej z bliska, można dostrzec prześwitujący wątek w postaci czerwonej nitki.

Porównanie tego samego wzoru wykonanego z nićmi osnowy we wszystkich otworach (zdjęcie po lewej) oraz z pominięciem jednej nici (zdjęcie po prawej).

Projekt „Tkactwo tabliczkowe wczoraj i dziś – badania, warsztaty, monografia” zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.